Đột quỵ vào mùa đông: Hiểu rõ nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả

Tác giả: Joyeux

Mùa đông đến mang theo không khí se lạnh, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe, đặc biệt là đột quỵ. Đây là một trong những bệnh lý cấp tính nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề nếu không được cấp cứu kịp thời. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng hơn 200.000 ca đột quỵ, và con số này có xu hướng gia tăng đáng kể vào mùa lạnh, lên tới 20-30% so với bình thường.

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng một phần não bộ đột ngột bị tổn thương khi mạch máu nuôi dưỡng phần não đó bị tắc nghẽn (đột quỵ thiếu máu cục bộ) hoặc bị vỡ (đột quỵ xuất huyết não). Khi nguồn cung cấp máu đến não bị gián đoạn, các tế bào não sẽ thiếu oxy và dinh dưỡng, bắt đầu chết dần chỉ trong vài phút. Đây là một cấp cứu y tế khẩn cấp, đòi hỏi sự can thiệp kịp thời để giảm thiểu tổn thương não và cứu sống người bệnh.

Vì sao đột quỵ dễ xảy ra vào mùa đông?

Mùa đông, đặc biệt là khi nhiệt độ giảm sâu hoặc có sự thay đổi đột ngột giữa nhiệt độ trong nhà và ngoài trời, là thời điểm mà nguy cơ đột quỵ gia tăng đáng kể. Các chuyên gia y tế cho biết, tỷ lệ đột quỵ có thể tăng 20-30% trong những tháng lạnh nhất. Có nhiều nguyên nhân lý giải cho hiện tượng này:

Nhiệt độ thấp gây co mạch và tăng huyết áp

Khi nhiệt độ môi trường giảm, cơ thể có phản ứng tự vệ bằng cách tiết ra hormone catecholamine, gây co các mạch máu ngoại biên để giữ ấm cho cơ thể. Sự co mạch này làm tăng sức cản của mạch máu, dẫn đến áp lực máu trong lòng mạch tăng lên, gây tăng huyết áp. Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây đột quỵ, đặc biệt là đột quỵ xuất huyết não. Ngay cả việc ở trong phòng có nhiệt độ thấp cũng có thể làm tăng huyết áp.

Tăng độ nhớt máu và hình thành huyết khối

Thời tiết lạnh cũng làm tăng độ nhớt của máu, khiến máu dễ bị đông đặc hơn. Cơ thể có thể sản xuất nhiều hồng cầu và tiểu cầu hơn, làm máu vón cục và dễ hình thành các cục máu đông (huyết khối) trong mạch máu. Những cục máu đông này có thể gây tắc nghẽn động mạch nuôi não, dẫn đến đột quỵ thiếu máu cục bộ.

Các yếu tố nguy cơ khác

• Ít vận động: Vào mùa đông, mọi người có xu hướng ít vận động hơn, dẫn đến tăng cân, tăng mỡ máu, tăng huyết áp, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ.

• Chế độ ăn uống: Nhiều người có xu hướng tiêu thụ thực phẩm giàu năng lượng, chất béo, calo cao vào mùa lạnh, góp phần làm tăng mỡ máu và huyết áp.

• Nhiễm trùng: Mùa lạnh thường liên quan đến sự gia tăng các bệnh viêm nhiễm như cúm, viêm phổi, có thể gây viêm và làm tăng nguy cơ đột quỵ.

• Stress và mất ngủ: Căng thẳng và thiếu ngủ vào mùa đông (do ít ánh sáng tự nhiên) cũng làm tăng nguy cơ co thắt mạch máu.

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ và cách sơ cứu khẩn cấp

Nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ là yếu tố then chốt để có thể cấp cứu kịp thời trong "thời gian vàng", giúp giảm thiểu di chứng và cứu sống người bệnh.

Dấu hiệu đột quỵ (FAST)

Quy tắc FAST là cách dễ nhớ để nhận biết nhanh các triệu chứng đột quỵ:

• F (Face - Mặt): Miệng méo, một bên mặt bị chảy xệ hoặc không đối xứng khi cười.

• A (Arm - Tay): Tay bị tê yếu, khó hoặc không thể giơ cả hai tay lên cao cùng lúc.

• S (Speech - Nói): Nói ngọng, nói lắp, khó nói, hoặc nói không rõ chữ, khó hiểu lời người khác.

• T (Time - Thời gian): Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào trên, hãy gọi cấp cứu 115 hoặc đưa người bệnh đến bệnh viện gần nhất ngay lập tức.

Ngoài ra, các dấu hiệu khác có thể bao gồm: đau đầu dữ dội đột ngột, chóng mặt, mất thăng bằng, buồn nôn, nôn ói, giảm hoặc mất thị lực đột ngột ở một hoặc cả hai mắt, lẫn lộn, lơ mơ, hôn mê.

Sơ cứu ban đầu khi có người bị đột quỵ

Trong lúc chờ xe cấp cứu đến, việc sơ cứu đúng cách là vô cùng quan trọng:

1. Đặt bệnh nhân ở tư thế an toàn: Để người bệnh nằm ở nơi thoải mái, thoáng khí. Nếu bệnh nhân nôn mửa hoặc rối loạn ý thức, hãy đặt họ nằm nghiêng sang một bên, đầu hơi nâng cao để tránh sặc vào đường hô hấp. 

2. Kiểm tra hô hấp: Nới lỏng quần áo, khăn quàng cổ để bệnh nhân dễ thở. Nếu bệnh nhân ngừng thở, thực hiện hồi sức tim phổi (CPR) nếu bạn được đào tạo. 

3. Không tự ý cho ăn uống hoặc dùng thuốc: Tuyệt đối không cho người bệnh ăn, uống bất cứ thứ gì hay tự ý dùng thuốc hạ huyết áp, tránh sặc hoặc các biến chứng nguy hiểm khác. 

4. Không cạo gió, chích máu: Các phương pháp này không có cơ sở khoa học và có thể làm mất thời gian vàng cấp cứu, gây hại thêm cho bệnh nhân. 

5. Ghi nhớ thời điểm khởi phát: Cố gắng ghi nhớ thời điểm các triệu chứng đột quỵ bắt đầu xuất hiện để cung cấp cho đội ngũ y tế, giúp ích cho việc chẩn đoán và điều trị.

Cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả trong mùa đông

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, đặc biệt với đột quỵ. Dưới đây là những biện pháp Joyeux và Dược sĩ Lê Thị Thơm khuyến nghị để phòng ngừa đột quỵ hiệu quả vào mùa đông:

Giữ ấm cơ thể đúng cách

Đây là biện pháp quan trọng hàng đầu để tránh co mạch và tăng huyết áp.

• Mặc ấm: Luôn mặc đủ ấm, nhiều lớp, đặc biệt là giữ ấm vùng đầu, cổ, ngực, tay và chân khi ra ngoài trời lạnh hoặc ở trong nhà không đủ ấm.

• Hạn chế tiếp xúc lạnh đột ngột: Tránh ra khỏi chăn ấm hay phòng kín gió đột ngột ra nơi lạnh. Nên vận động nhẹ nhàng 3-5 phút trước khi xuống giường vào buổi sáng.

• Không tắm khuya hoặc nước lạnh: Sử dụng nước ấm khoảng 37 độ C để tắm và không tắm quá muộn sau 21h.

• Làm ấm cơ thể từ bên trong: Sử dụng các sản phẩm chứa gừng để làm ấm cơ thể. Bộ sản phẩm Gừng của Joyeux - Dược mỹ phẩm Vạn Phúc, với thành phần bã gừng tươi, có thể giúp làm ấm cơ thể khi tắm, lưu thông khí huyết, hỗ trợ giảm nguy cơ đột quỵ và giúp máu não lưu thông tốt hơn.

Chế độ ăn uống lành mạnh và đủ chất

• Hạn chế muối, đường và chất béo không lành mạnh: Ăn ít muối để kiểm soát huyết áp. Tránh thực phẩm nhiều đường, dầu mỡ, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa để giảm mỡ máu và nguy cơ béo phì.

• Tăng cường rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt: Đây là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ dồi dào, giúp kiểm soát huyết áp và cholesterol.

• Uống đủ nước: Uống đủ nước ấm, đặc biệt là vào sáng sớm để giảm độ nhớt của máu.

Duy trì vận động thể chất đều đặn

Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 4 lần mỗi tuần, giúp tăng cường lưu thông máu, cải thiện sức khỏe tim mạch, kiểm soát cân nặng và huyết áp. Ngay cả trong mùa đông, bạn cũng nên duy trì các bài tập nhẹ nhàng trong nhà hoặc chọn thời điểm ấm áp nhất trong ngày để ra ngoài.

Kiểm soát các bệnh nền

Những người có tiền sử tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu, bệnh tim mạch, béo phì có nguy cơ đột quỵ cao hơn. Cần tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ, tái khám định kỳ để kiểm soát tốt các chỉ số bệnh.

Tránh các thói quen xấu

• Không hút thuốc lá: Hút thuốc lá là nguyên nhân chính gây tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ.

• Hạn chế rượu bia: Uống nhiều rượu bia có thể làm tăng huyết áp và nguy cơ xuất huyết não.

Lưu ý sức khỏe tiêu hóa

Căng thẳng, chế độ ăn uống không khoa học có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây đau dạ dày, đầy bụng khó tiêu. Stress kéo dài cũng là một yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lý, bao gồm cả đột quỵ. Để hỗ trợ sức khỏe tiêu hóa và giảm bớt gánh nặng cho cơ thể, bạn có thể tham khảo sản phẩm An Vị 30S của Dược mỹ phẩm Vạn Phúc. Đây là thực phẩm chức năng giúp giảm đau dạ dày tá tràng, giảm đầy bụng khó tiêu, đặc biệt hữu ích cho người đau dạ dày cấp và mãn tính, người hay uống rượu bia hoặc uống thuốc tây gây hại dạ dày. Một hệ tiêu hóa khỏe mạnh sẽ góp phần vào sức khỏe tổng thể tốt hơn.

Kết bài

Đột quỵ vào mùa đông là một mối lo ngại lớn, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng cách chủ động chăm sóc sức khỏe. Việc nắm vững kiến thức về đột quỵ, duy trì lối sống lành mạnh, giữ ấm cơ thể và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ là chìa khóa để bảo vệ bản thân và những người thân yêu.